Ναύπλιο

Το Ναύπλιο θεωρείται μία από τις ομορφότερες πόλεις της Ελλάδος που ταυτόχρονα συγκεντρώνει μοναδικές για τη χώρα μνήμες από διάφορες εποχές όπως η Βυζαντινή, η Φραγκοκρατία, η Βενετοκρατία, η Τουρκοκρατία καθώς και από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης του γένους.

Η πόλη δηλαδή ακόμα και σήμερα φέρει όλα τα γνωρίσματα της πρωτεύουσας του Νομού Ρωμανίας ως ‘’Napoli di Romania’’ την εποχή του Μοροζίνη (1687), όπως και της πρωτεύουσας στο Βιλαέτι της Πελοποννήσου μέχρι το 1770 ως ‘’ Ανάπλι ’’ και τέλος της πρώτης πρωτεύουσας του ελεύθερου, νεοσύστατου ελληνικού κράτους - αφού θεωρήθηκε η ασφαλέστερη πόλη για να γίνει η πρωτεύουσα εξαιτίας της καλής οχυρωματικής της θέσης.

Στα χρόνια αυτά, ως πρωτεύουσα, το Ναύπλιο γνώρισε μεγάλη ακμή καθώς σε αυτό εγκαταστάθηκαν έμποροι, επιστήμονες, λόγιοι και εύποροι Έλληνες, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της πόλης να υπολογίζεται ότι ήταν περίπου 30.000 κάτοικοι.

Η πόλη του Ναυπλίου είναι κτισμένη πάνω σε μία χερσόνησο, η οποία βρέχεται από τον Αργολικό και το Σαρωνικό κόλπο και χωρίζεται με ένα ισθμό από το βράχο του Παλαμηδίου (ύψους 220μ).

Η χερσόνησος αυτή, η λεγόμενη Ακροναυπλία, έχει το νότιο και δυτικό τμήμα να εισχωρεί απότομα στη θάλασσα, τη βορινή πλευρά της να καταλήγει σε πρόσχωση πάνω στην οποία είναι κτισμένη η παλιά πόλη, ενώ η υπόλοιπη πόλη να διαμορφώνεται στην πλαγιά του βράχου.

Η Ακροναυπλία έχει μέσο ύψος 45 περίπου μέτρων, μήκος 900μ και πλάτος 400μ από ανατολικά προς δυτικά.

Η παλιά πόλη καταλαμβάνει μία έκταση περίπου 15Ηα, έχει μήκος από ανατολικά προς δυτικά 600μ και πλάτος από βορρά προς νότο 300μ.

Στο βόρειο τμήμα της (το χαμηλότερο μέρος της παλιάς πόλης ) επεκτείνεται προς την Ακροναυπλία και όπως είναι φυσικό το σύστημα δόμησης δέχεται κάποιες αλλοιώσεις προκειμένου να ενταχθεί στην ιδιαίτερη μορφολογία του εδάφους.

Παρατηρώντας το τοπογραφικό σχέδιο της παλιάς πόλης εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι επικρατούν οι ανατολικοδυτικοί άξονες, όπου μερικοί από αυτούς διασχίζουν την περιοχή από τη μία άκρη έως την άλλη.

Τρεις είναι οι κύριοι οδικοί άξονες της πόλης, οι οποίοι τη χωρίζουν σε τρία βασικά μέρη ανάλογα με την κατά καιρούς πολεοδομική ανάπτυξή της.

Η πόλη του Ναυπλίου, συμπεριλαμβανομένων όλων των οικισμών οι οποίοι εντάσσονται στο δήμο, έχει πληθυσμό περίπου 16.885, σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 2001, εκ των οποίων οι 3.060 κατοικούν στην παλιά πόλη με πυκνότητα 204 κατ. /Ηα.

Η πόλη του Ναυπλίου κατοικήθηκε από τα αρχαία χρόνια. Άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε με πολιορκίες σκληρές και καταστροφικές για την πολιτεία, το Ναύπλιο περνά διαδοχικά από τον ένα στον άλλο.

Τα τείχη των Κάστρων ενισχύονται και επανακατασκευάζονται, σύμφωνα με τις νεότερες τάσεις της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, τα κτίρια καταστρέφονται, γκρεμίζονται, ξανακτίζονται, αλλοιώνονται, δέχονται προσθήκες και επεμβάσεις.

Οι ορθόδοξοι ναοί μετατρέπονται σε τεμένη και καθολικούς ναούς και αντιστρόφως. Τα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια αλλάζουν συνεχώς ιδιοκτήτες και χρήσεις. Ο καθένας βάζει την προσωπική του σφραγίδα.

Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαία η ιστορική εξέλιξη της πόλης και τα έργα που άφησαν πίσω τους οι εκάστοτε κατακτητές, μέχρι το 1828, το έτος δηλαδή της άφιξης του Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελεύθερης Ελλάδας, το οποίο και αποτελεί σημείο αναφοράς της ανάπτυξής της.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας κατέχει εξέχουσα θέση στην ελληνική ιστορία. Ήταν εκείνος που ανέλαβε το δύσκολο έργο της ανασυγκρότησης του τότε ερειπωμένου και κατεδαφισμένου ελληνικού κράτους.

Με το έργο του, ανεκτίμητης αξίας, έθεσε τους στόχους και τις βάσεις της μετέπειτα εξέλιξης της νεώτερης Ελλάδας. Ιδιαίτερης σημασίας αποτελεί η συνεισφορά του στο πολεοδομικό και αρχι-τεκτονικό σχεδιασμό της Ελλάδας.

Κατά την Καποδιστριακή περίοδο πραγματοποιούνται τα σχέδια πολλών πόλεων της ελεύθερης Ελλάδας. Ο Καποδίστριας, πρόδρομος της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής προέβη στην ανέγερση και την επισκευή κτιρίων σύμφωνα πάντα με τις αρχές που διέπουν το νέο αυτό ρυθμό, εξαλείφοντας κάθε διαφορετικό σε αυτό στοιχείο.

Η πόλη του Ναυπλίου, όντας η πρώτη επίσημη πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους έχει να επιδείξει ένα μεγάλο μέρος του έργου του πρώτου Κυβερνήτη, καθώς διατηρεί ακόμη και σήμερα τα χαρακτηριστικά και την φυσιογνωμία που εκείνος της απέδωσε.

Στα νεότερα χρόνια όμως, ο πληθυσμός του Ναυπλίου αρχίζει να αυξάνεται, κατεδαφίζονται τα βόρεια τείχη και η πόλη επεκτείνεται μέχρι τη θάλασσα. Η νέα επέκταση ρυμοτομείται με ευθύγραμμους δρόμους σε αντίθεση με τους μικρούς στενούς δρόμους της υπόλοιπης πόλης.

Το 1894 -5 κατεδαφίζεται το ανατολικό τμήμα των τειχών της πόλης για τη δημιουργία σιδηροδρομικού σταθμού και τροχιών. Λίγο αργότερα κατεδαφίζεται η Πύλη της Ξηράς. Η επέκταση της πόλης συνεχίζεται και το 1935 το Μπούρτζι μετατρέπεται σε ξενοδοχείο από τον W.Schaeffer. Το 1962 κηρύσσεται ιστορικό διατηρητέο μνημείο η περιοχή που ορίζεται από το σιδηροδρομικό σταθμό και τα πέντε αδέρφια.

Την ίδια περίοδο, το Φρούριο του Παλαμηδιού αξιοποιείται από τον Ε.Ο.Τ. ως αρχαιολογικός χώρος, κατεδα-φίζοντας βέβαια όλα τα Καποδιστριακά και Οθωμανικά στρατιωτικά κτίρια.

Οι όροι δόμησης του ιστορικού κέντρου του Ναυπλίου καθορίζονται το 1969, ενώ το 1973 αρχίζει η κατασκευή των δύο ξενοδοχείων Ξενία του Ε.Ο.Τ. στην Ακροναυπλία. Περίπου το 1995, λόγω κάποιων έργων του δήμου, αποκαλύφθηκε η βάση της Πύλης της Ξηράς.

Το σημερινό Ναύπλιο παρουσιάζει εν μέρει την εικόνα μίας σύγχρονης πόλης, αλλά ταυτόχρονα διατηρεί την ιστορικότητά της, καθώς ένας μεγάλος αριθμός μνημείων, που μαρτυρούν όλες τις φάσεις εξέλιξης της πόλης, εναρμονίζονται στο δομημένο ιστό της.

Η ίδρυση της πόλης

Η πόλη του Ναυπλίου, χωρίς αμφιβολία, είναι ιστορική. Με τον όρο ιστορική, χαρακτηρίζουμε την πόλη, η οποία δεν προβάλλει αποκλειστικά τα μνημεία της και τα τοπόσημά της σαν τμήμα του παρελθόντος της, αλλά που περιέχει στα κτίρια, στους δρόμους, και στην ίδια τη δομή της, την ιστορία της.

Άλλωστε, η αποτυπωμένη στο χώρο ιστορία, είναι εκείνη που διατηρεί μία πόλη ζωντανή και δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες για τα στάδια εξέλιξης της πόλης και τον τρόπο ζωής σ’ αυτήν.

Η περιοχή είχε κατοικηθεί από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως μαρτυρούν τα κυκλώπεια τείχη στην Ακροναυπλία (όπως φαίνεται στη φωτογραφία αριστερά) και μερικοί μυκηναϊκοί και γεωμετρικοί τάφοι στους πρόποδες του Παλαμηδιού. Όσα γνωρίζουμε για αυτήν την περίοδο, τα οφείλουμε στον γεωγράφο Στράβωνα και τον περιηγητή Παυσανία.

Ο ρόλος του Ναυπλίου ήταν σημαντικός από τα αρχαία χρόνια. Πιθανότατα υπήρξε λιμάνι της προϊστορικής Τίρυνθας και η Ακροναυπλία αποτέλεσε βάση για την οχύρωση της πόλης σε όλες τις ιστορικές περιόδους.

Το 1873 έγιναν ανασκαφές από τον Νομάρχη Ναυπλίας Κονδάκη στους βόρειους πρόποδες του Παλαμηδιού (βλέπε εικόνα δεξιά), που έφεραν στο φως δεκάδες τάφους, των οποίων τα ευρήματα τους εντάσσουν στην υστερο μυκηναϊκή εποχή. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1892, ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης εργάστηκε στον ίδιο χώρο και ανάσκαψε 31 τάφους οι οποίοι εντάσσονται στην ίδια περίοδο.

Το 1953 ο Σ. Χαριτωνίδης ανακάλυψε τάφους στο προάστιο Πρόνοια, ανατολικά του νέου νοσοκομείου, οι οποίοι χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ.

Από την Δωρική κατάκτηση και μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ., η Ναυπλία ήταν σε ακμή ως ανεξάρτητο κράτος και ιδρυτικό μέλος της Αμφικτιονίας της Καλαβρίας. Η ανάπτυξη της πόλης του Ναυπλίου διακόπτεται τον 7ο αιώνα π.Χ. από την κυρίαρχη δύναμη του Άργους όταν ο βασιλιάς Δαμοκράτιδας την κατέστρεψε (600 π.Χ.).

Το Ναύπλιο αποτέλεσε λιμάνι του κυρίαρχου Άργους. Με τα χρόνια αναπτύσσεται ένας οχυρωμένος οικισμός, ο οποίος στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. είναι ιδιαίτερα αξιόλογος. Σ’ αυτήν την περίοδο γίνεται η οχύρωση της Ακροναυπλίας με πολυγωνικά τείχη (όπως διακρίνεται στη παρακάτω φωτογραφία).

Οι Μεσαιωνικοί χρόνοι

Η μορφή της χερσονήσου του Ναυπλίου μέχρι και στα χρόνια της Φραγκοκρατίας ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Η θάλασσα έφτανε ως τις παρυφές του λόφου, ενώ η πόλη και η οχύρωσή της καταλάμβαναν το ψηλότερο σημείο της χερσονήσου.

Τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο περιηγητής Παυσανίας επισκέπτεται την πόλη και την περιγράφει σε κατάσταση ερείπωσης. Όσο αφορά τις επιδρομές των λαών στους επόμενους αιώνες, δεν γίνεται λόγος για το Ναύπλιο. Μόνο το 589 μ.Χ. αναφέρεται ότι αυτοί που φρουρούσαν την πόλη κατάφεραν να διώξουν τους Αβάρους, γεγονός που μαρτυρεί ότι ήδη υπήρχε κάποιος μικρός συνοικισμός στο κάστρο του Παλαμηδιού.

Η δημιουργία του βυζαντινού Ναυπλίου χρονικά τοποθετείται στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. και συνδέεται άμεσα με τις μετακινήσεις πληθυσμών της κεντρικής Πελοποννήσου προς οχυρές ακτές του ανατολικού τμήματος για να ξεφύγουν από τις σλαβικές επιδρομές. Από τον 9ο αιώνα μ.Χ. το Ναύπλιο συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των Βυζαντινών, χάρη στην σπουδαία στρατηγική του θέση.

Το 1032 οι Βυζαντινοί ορίζουν τον Νικηφόρο Καραντινό ως στρατηγό του Ναυπλίου, η πόλη οχυρώνεται και αποτελεί πλέον διοικητικό και εμπορικό κέντρο. Τον 12ο αιώνα μ.Χ. οι Βυζαντινοί προβαίνουν στη συστηματική τείχιση της Ακροναυπλίας, η οποία ορίζει και προστατεύει την πόλη.

Το 1210 το Ναύπλιο πολιορκείται από τους Φράγκους και τελικά επέρχεται στην Φραγκική κυριαρχία. Η Ακροναυπλία χωρίζεται σε δύο κάστρα, το Ρωμέϊκο και το Φράγκικο. Η πόλη αρχίζει να επεκτείνεται πέρα από τα τείχη, προς τη θάλασσα, με την κατασκευή μαγαζιών και αποθηκών.

Η περίοδος της Α΄ Βενετοκρατίας (1389 – 1540)

Επί Βενετοκρατίας, δημιουργείται το σημερινό ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου, το οποίο ξεκινά από το λόφο και φτάνει μέχρι τη σημερινή πλατεία Συντάγματος. Η ρυμοτομία της περιοχής αυτής ακολουθεί τις φυσικές καμπύλες του εδάφους και της προσδίδει γραφικότητα.

Ο υπόλοιπος εργατικός οικισμός εγκαθίσταται στη βορειοανατολική μεριά του Παλαμηδιού, όπου αργότερα ο Σταμάτης Βούλγαρης θα σχεδιάσει την Πρόνοια.

Την περίοδο αυτή, οι Βενετοί ενισχύουν τις υφιστάμενες οχυρώσεις των Φράγκων και των Ελλήνων στην Ακροναυπλία και επεκτείνουν την οχύρωση προς τα ανατολικά με ένα τρίτο κάστρο, των Τόρων.

Το κάστρο των Τόρων (εικ.10) διαμορφώθηκε το 1470 και είναι το χαμηλότερο από τα άλλα δύο του Ιts-kale, το Ρωμέϊκο και το Φράγκικο.

Επίσης, για τη προστασία του λιμανιού, οχυρώνεται με κάστρο το μικρό νησί, το σκόπελο που βρίσκεται στην είσοδό του και ονομάζεται Scoglio di S.Theodoro και αργότερα «Καστέλλο» ή «Μπούρτζι» (εικ.11-12).

Δημιουργούν ένα εσωτερικό λιμάνι κατασκευάζοντας ένα μικρό βραχίονα από τη στεριά ως το Μπούρτζι για τη φόρτωση και την εκφόρτωση μικρών πλοίων.

Επίσης, στενεύουν το πέρασμα του λιμανιού με ανάλογη διαμόρφωση του βυθού για να ελέγχουν την είσοδο και έξοδο των πλοίων. Λέγεται ότι το Μπούρτζι συνδεόταν με τη στεριά με αλυσίδα που τη τοποθετούσαν τη νύχτα.

Για το λόγο αυτό ονομάστηκε το λιμάνι Porto Cadena. Κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να καταλάβουν το Ναύπλιο, χωρίς όμως επιτυχία.

Η πρώτη κατάκτηση από τους Τούρκους (1540 – 1686)

Το 1540 οι Βενετοί παραχωρούν στους Τούρκους τις δύο οχυρές θέσεις τους στο Μοριά, το Ναύπλιο και τη Μονεμβασιά. Την εποχή αυτή, το Ναύπλιο γίνεται πρωτεύουσα του Σαντζακίου του Μοριά και έδρα του Γενικού Διοικητή, του Μώρα - Βαλεσή. Δεν γίνονται οχυρωματικά έργα στη πόλη, αλλά το ανατολίτικο στοιχείο γίνεται έντονο στην οικοδομική δραστηριότητα.

Στους Τούρκους οφείλονται πολλές κρήνες και λουτρά, το Μέγαρο του Μωρά-Πασά, που βρισκόταν στη πλατεία Πλατάνου (εικ.13), το οποίο κατεδαφίστηκε το 1828. Στο ίδιο σημείο βρίσκεται το τζαμί.

Έχοντας άμεση γνώση της στρατηγικής και εμπορικής αξίας της πόλης του Ναυπλίου, οι Βενετοί αποφασίζουν να στραφούν προς την ανακατάληψή της.

Η επάνοδος των Βενετών (1686 – 1715)

Την περίοδο αυτή, το Ναύπλιο αποτελεί πρωτεύουσα του βασιλείου του Μορέως, έδρα γενικού προβλεπτή, έδρα του αρχιστράτηγου της Ανατολής, πρωτεύουσα του νομού Ρωμανίας και ονομάζεται «Napoli di Romania» (εικ.15).Οι Βενετοί ήταν οι πρώτοι που σκέφτηκαν να οχυρώσουν το Παλαμήδι, εφαρμόζοντας ένα τέλειο σύστημα συγχρονισμένης οχύρωσης.

Απόψεις του Buchon και του Λαμπρυνίδη ότι το βουνό ήταν από πριν οχυρωμένο είναι αβάσιμες. Με την ανάδειξη του Παλαμηδιού, το Ιts-kale παύει να είναι η κύρια Ακρόπολη.

Ιδιαίτερη σημασία έδωσαν στην οχύρωση του ανατολικού τμήματος της πόλης, που αποτελούσε τη μοναδική είσοδο από τη στεριά. Στη Β΄ Βενετοκρατία πραγματοποιείται η επέκταση της πόλης, αφού γίνονται τεχνητές προσχώσεις στη θάλασσα, δημιουργώντας έτσι την Κάτω Πόλη.

Η περίοδος αυτή, διαμόρφωσε τη δεύτερη οικιστική ζώνη, βόρεια από τη πλατεία Συντάγματος. Όσο αφορά την οικοδομική δραστηριότητα, κατασκευάζονται ναοί και πολλά δημόσια κτίρια και για πρώτη φορά δημιουργείται μία μνημειακή αρχιτεκτονική.

Η περίοδος της Β΄ Τουρκοκρατίας (1715 – 1822)

Το 1715 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν και πάλι το Ναύπλιο, με τη συνθήκη όμως του Πασσάροβιτς, η τουρκική κυριαρχία κατοχυρώνεται το 1718. Η πόλη βρίσκεται σε περίοδο παρακμής. Από τη μία όλες οι σπουδαίες οικογένειες μεταναστεύουν προς τη Δύση ή την υπόλοιπη Ελλάδα και από την άλλη οι Τούρκοι ορίζουν ως πρωτεύουσα της Πελοποννήσου την Τρίπολη.

Κατά την περίοδο αυτή, η πόλη συγκεντρώνει ορισμένες μόνο στρατιωτικές και λιμενικές δραστηριότητες. Χτίζονται πολλά λουτρά, τζαμιά και κατοικίες με έντονο το ανατολίτικο στοιχείο με τα σαχνισιά (εξώστεγα). Ο βασικός τύπος κατοικίας αποτελείται από μία σειρά δωματίων γύρω από μία κλειστή αυλή, όπου η επικοινωνία γίνεται μέσω στοάς.

Το Ναύπλιο στα χρόνια της Επανάστασης

Στις 29 Νοεμβρίου 1822, οι Έλληνες με αρχηγό τον Στάϊκο Σταϊκόπουλο καταλαμβάνουν το Παλαμήδι και τέσσερις μέρες αργότερα οι Τούρκοι παραδίδουν την πόλη στο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

Το Ναύπλιο γίνεται η πρωτεύουσα του ελεύθερου τμήματος της Πελοποννήσου. Ο πληθυσμός της πόλης αυξάνεται ραγδαία και το 1827 κηρύσσεται επίσημη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Τον Ιανουάριο του 1828 έρχεται ο Ιωάννης Καποδίστριας σαν κυβερνήτης της χώρας.

Η διαμόρφωση της πόλης δεν έγινε μόνο από μέριμνα της κυβερνήσεως αλλά και από ιδιωτική πρωτοβουλία. Στους Έλληνες μελετητές Βούλγαρη και Βαλλιάνο ανατίθεται ο σχεδιασμός της τρίτης οικιστικής ζώνης στην παραλία. Εφαρμόζεται το «ιπποδάμειο σύστημα» δρόμων, αφού το έδαφος ήταν επίπεδο και τα οικοδομικά τετράγωνα διαμπερή σε σχήμα επιμηκών ορθογωνίων παραλληλο-γράμμων.

Επίσης ρυμοτομείται ο χώρος βορειοδυτικά του Παλαμηδιού και χαράσσονται δρόμοι και πλατείες στο συνοικισμό «Πρόνοια» που ιδρύεται από τον Καποδίστρια με σκοπό να κατοικηθεί από πρόσφυγες. Τα μεγάλα έργα σταματούν με τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831 και τη διακυβέρνηση αναλαμβάνει ο Όθωνας το 1832.

Αυτή η περίοδος της διακυβέρνησης του Καποδίστρια (1828 – 1831) είναι από τις πιο σημαντικές ως την ανοικοδόμηση του Ναυπλίου. Μαζί με την Οθωνική, που θα ακολουθήσει, έδωσαν στο ιστορικό κέντρο της πόλης τη σημερινή του μορφή.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των οικοδομών του ιστορικού κέντρου της πόλης είναι κτισμένες ή επισκευασμένες στο χρονικό διάστημα 1822 – 1862, ώστε πολλές φορές να καθίσταται δύσκολο να αναγνωριστεί αν ένα κτίριο είναι τουρκικό ή ενετικό μετασκευασμένο ή μεταγενέστερο με τουρκικά στοιχεία.

Ο Καποδίστριας με την άφιξή του στο Ναύπλιο, εκτός των άλλων προβλημάτων, είχε να αντιμετωπίσει και την άθλια υγειονομική κατάσταση της πόλης, η οποία είχε επιδεινωθεί μετά την κατάληψη της πόλης από τους Έλληνες λόγω πολεμικών καταστροφών, επιδημιών κ.α.

Ξένοι περιηγητές που επισκέφτηκαν το Ναύπλιο περιγράφουν την άσχημη κατάστασή της, όπως ο Ιταλός κόμης Guiseppe Pecchio και ο Άγγλος James Emerson. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό περιθώριο έπρεπε να μετατρέψει το Ναύπλιο σε μία ευρωπαϊκή πόλη.

Έτσι σε συνεργασία με τους μηχανικούς Στ. Βούλγαρη και Θ. Βαλλιάνο και το Σώμα Οχυρωματοποιών και Αρχιτεκτόνων προχώρησε στον σχεδιασμό της τρίτης οικιστικής ζώνης στην παραλία (βλέπε τις πάνω φωτογραφίες).

Πραγματοποιείται η καταγραφή και η κατεδάφιση όλων των ετοιμόρροπων «εθνικών οικιών», αφαιρούνται όλες οι τουρκικές κατασκευές που έπνιγαν την πόλη (στέγαστρα, μπαλκόνια, σαχνισιά κ.α.), ώστε να διευκολυνθεί η κυκλοφορία του αέρα (για την αποφυγή δυσοσμίας και υγρασίας), αρχίζει έργο απόφραξης των υπονόμων και της επισκευής του υδραγωγείου της Άρειας.

Καθαρίστηκαν οι δρόμοι και η προκυμαία - στην οποία ανεγέρθηκε ιχθυοπωλείο - και απαγορεύτηκε η σφαγή ζώων στην πόλη. Παράλληλα φροντίζει ώστε να απομακρυνθούν από την πόλη της οι δραστηριότητες που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στην υγιεινή των κατοίκων.

Κατά την περίοδο αυτή εργάστηκαν στο Ναύπλιο και άλλοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες ανάμεσά τους Δ. Σταυρίδη, Στ. Ησαΐα, Πασκουάλε Ιππολίτι, Κλεάνθης, Schaubert, κ.α.

Η διαμόρφωση της πόλης δεν έγινε μόνο από μέριμνα της κυβερνήσεως αλλά και από ιδιωτική πρωτοβουλία, καθώς η Κυβέρνηση έδινε σε όποιον ζητούσε άδεια να κτίσει ή πάνω σε θεμέλια παλαιότερων οικοδομών ή σε ελεύθερα οικόπεδα, «αλλά κατά το σχέδιον και την στάθμησιν την δοθησομένην παρά του αρχιτέκτονος της πόλεως». Ωστόσο, η μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1834 μείωσε σημαντικά την οικοδομική δραστηριότητα.

Το 1894 -5 κατεδαφίζεται το ανατολικό τμήμα των τειχών της πόλης για τη δημιουργία σιδηροδρομικού σταθμού και τροχιών. Λίγο αργότερα κατεδαφίζεται η Πύλη της Ξηράς. Η επέκταση της πόλης συνεχίζεται και το 1935 το Μπούρτζι μετατρέπεται σε ξενοδοχείο από τον W.Schaeffer. Το 1962 κηρύσσεται ιστορικό διατηρητέο μνημείο η περιοχή που ορίζεται από το σιδηροδρομικό σταθμό και τα πέντε αδέρφια.

Την ίδια περίοδο, το Φρούριο του Παλαμηδιού αξιοποιείται από τον Ε.Ο.Τ. ως αρχαιολογικός χώρος, κατεδαφίζοντας βέβαια όλα τα Καποδιστριακά και Οθωνικά στρατιωτικά κτίρια. Οι όροι δόμησης του ιστορικού κέντρου του Ναυπλίου καθορίζονται το 1969, ενώ το 1973 αρχίζει η κατασκευή των δύο ξενοδοχείων Ξενία του Ε.Ο.Τ. στην Ακροναυπλία. Περίπου το 1995, λόγω κάποιων έργων του δήμου, αποκαλύφθηκε η βάση της Πύλης της Ξηράς.

Πάνω από το 50% των σπιτιών της "ΠΑΛΙΑΣ ΠΟΛΗΣ" είναι χτισμέ­να ή επισκευασμένα στο χρονικό διάστημα 1821-1862, έτσι μάλι­στα που πολλές φορές να είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσει κα­νείς αν ένα κτίριο είναι τούρκικο ή ενετικό μετασκευασμένο ή μεταγενέστερο με ενετικά ή τούρκικα στοιχεία.

Η εποχή από το 1838-1862 είναι για το Ναύπλιο μία νέα περίοδος ακμής και ανοικοδόμησης. Κτίζονται και επισκευάζονται πολλά κτίρια και ανοικοδομείται η παραλιακή ζώνη ακολουθώντας προδιαγραφές, ειδικού διατάγματος. Στην περίοδο αυτή ανήκει και το παλιότερο σχέδιο πόλεως του Ναυπλίου που σώζεται στα αρχεία του ΥΧΟΠ (πιθανόν αποτελεί αντίγραφο του σχεδίου του Βούλγαρη). Η Ναυτιλια­κή επανάσταση και η μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα σημαί­νει και την αρχή της παρακμής της πόλης.

Σήμερα με το νόμο του Καλλικράτη το Ναύπλιο ανήκει στη δημοτική ενότητα Ναυπλίου του Δήμου Ναυπλιέων και εμφανίζεται με την ονομασία Ναύπλιο και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 14.203 κατοίκους.

ναύπλιο πανόραμα,  Ναύπλιο από ψηλά

Χάρτης: